مقدمه

در طول تاریخ، موسیقی بر اساس نظام‌های مختلفی ساخته و پرداخته شده است. دو نظام بسیار مهم که تأثیر زیادی در موسیقی جهان داشته‌اند، موسیقی مدال و موسیقی تنال هستند. شناخت این دو نظام به ما کمک می‌کند تا هم درک بهتری از آثار موسیقایی داشته باشیم و هم مسیر تکامل موسیقی را بهتر بشناسیم.

موسیقی مدال چیست؟

موسیقی مدال (Modal Music) بر پایه‌ی «مد» شکل می‌گیرد. مد در واقع یک نوع گام با فواصل و شخصیت خاص خودش است. در موسیقی مدال، تمرکز روی همین مد است و قطعه بیشتر بر اساس ملودی حرکت می‌کند تا هارمونی.

در این نوع موسیقی، معمولاً کشش یا گرایش شدیدی به سمت یک نت مرکزی وجود ندارد. همین موضوع باعث می‌شود حس ایستایی و آرامش بیشتری ایجاد شود. موسیقی مدال را می‌توان در آثار مذهبی قرون وسطی در اروپا، موسیقی سنتی ایران و بسیاری از موسیقی‌های محلی جهان شنید.

موسیقی تنال چیست؟

موسیقی تنال (Tonal Music) بر پایه‌ی «تونالیته» ساخته می‌شود. تونالیته یعنی وجود یک نت و آکورد مرکزی که همه‌ی ملودی‌ها و هارمونی‌ها تمایل دارند به آن بازگردند. این مرکز معمولاً به نام «تونیک» شناخته می‌شود.

ویژگی مهم موسیقی تنال این است که در آن نوعی تنش و رهایی احساس می‌شود؛ یعنی شنونده هنگام حرکت ملودی یا تغییر آکوردها، ناخودآگاه انتظار بازگشت به نت اصلی را دارد. همین موضوع موسیقی تنال را پویا و داستان‌گو می‌کند. بیشتر موسیقی کلاسیک غربی از زمان باخ و بتهوون تا آثار پاپ و راک امروز، بر اساس سیستم تنال ساخته شده‌اند.

تفاوت‌های اصلی مدال و تنال

اگر بخواهیم به‌صورت توضیحی بگوییم، موسیقی مدال بیشتر بر پایه‌ی ملودی و فضا حرکت می‌کند، در حالی که موسیقی تنال بر هارمونی و کشش به سمت مرکز تونیک استوار است.
در موسیقی مدال، حس شناوری و آرامش بیشتری وجود دارد و گویی قطعه روی یک زمین ثابت حرکت می‌کند. اما در موسیقی تنال، حرکت‌ها به سمت اوج و سپس بازگشت به مرکز وجود دارد که باعث ایجاد تنش و سپس آرامش می‌شود.

حضور در موسیقی امروز

موسیقی مدال همچنان در موسیقی‌های فولکلور، دستگاهی ایرانی، موسیقی هندی و حتی سبک‌های مدرن مثل جَز شنیده می‌شود. در مقابل، موسیقی تنال هنوز هم اساس بسیاری از سبک‌های پرطرفدار مثل پاپ، کلاسیک معاصر، راک و موسیقی فیلم است.

جمع‌بندی

به طور خلاصه، موسیقی مدال بیشتر به رنگ صوتی، مدها و حالت‌های ملودیک توجه دارد، در حالی که موسیقی تنال بر اساس هارمونی و تونالیته عمل می‌کند و ساختاری پویا و داستان‌گونه ایجاد می‌نماید. شناخت این دو جهان شنیداری، ما را به درک عمیق‌تر و لذت بیشتری از موسیقی می‌رساند.